امکانات لازم برای پرورش گله بزهای شیری اصلاح شده
با توجه به فراهم بودن زمینه
پرورش بزهای سانن و آلپاین در بسیاری از نقاط کشور و همچنین امکان واردات
اسپرم و دام زنده این بزها، لذا پرورش صنعتی این نژادها با هدف تولید شیر
به عنوان یک رویکرد مهم و استراتژیک می تواند در پرورش دام کشور مطرح شود.
همانطور که تولید شیر این بزها چند برابر بزهای بومی است به همان نسبت
احتیاجات بز سانن و آلپاین نیز نسبت به بزهای بومی بالاتر است. بنابراین
کسانی که مایل به پرورش بزهای سانن یا آلپاین هستند باید امکانات لازم نظیر
جایگاه مناسب، تامین خوراک مورد نیاز و تامین تجهیزات و لوازم بهداشتی را
در دامداری پیش بینی نمایند.
شرایط آب و هوایی پرورش بزهای سانن و آلپاین
برخی بر این عقیده اند که با
توجه به اینکه منشا بز سانن و آلپاین مناطق کوهستانی و نسبتا سردسیر اروپا
است، پس این دو نژاد فقط باید در مناطق سردسیر کشور پرورش یابند. اما
مشاهدات و گزارشات متعدد نشان می دهد که اگر شرایط حداقلی محیطی برای پرورش
بزهای بومی در یک منطقه فراهم باشد، می توان در آن شرایط بزهای سانن و
آلپاین را نیز نگهداری و تکثیر نمود.
وجود رطوبت حداقل 25 درصد و
حداکثر 75 درصد برای پرورش بز مطلوب است. هرچند با وجود درصد رطوبت بالاتر و
یا پائین تر از این مقدار نیز امکان پرورش وجود دارد ولی ممکن است میزان
تولید بزها اندکی کاهش یابد.
همچنین دمای مناسب برای پرورش
بز معمولا بین 12 تا 21 درجه سانتی گراد است. مقدار تولید شیر و سلامت
عمومی بزها در دمای بین 17- تا 27 درجه تحت تأثیر قرار نمیگیرد ولی دمای
بیش از 27 درجه سانتی گراد باعث کاهش مصرف خوراک و کاهش تولید شیر آنها می
شود.
بنابراین شاید تامین حرارت در
فصل زمستان برای بزها ضروری نباشد، ولی تامین یک سایه بان خنک در شرایط تنش
گرمایی در فصل تابستان برای آنها بسیار حائز اهمیت بوده و این مسئله بخصوص
در مورد بزغاله ها مهم تر است زیرا آنها در فصل زمستان به یک ساختمان
نسبتا گرمتر و در تابستان به یک سایه خنک تر از جایگاه دامهای بالغ
نیازدارند و در غیر این صورت معمولا به دلیل سرما و یا گرمای شدید در
روزهای اول پس از تولد تلف می شوند.
ساختمان و تاسیسات مورد نیاز پرورش گله بز سانن و آلپاین
معمولا یک جایگاه ساده که از سه
طرف با دیوار محصور و از یک طرف باز باشد، بسیاری از نیازهای فیزیولوژیک
بزهای شیری نظیر تهویه، نور و سایه مناسب را مرتفع می کند. در زمستان برای
گرم شدن محل نگهداری بزها بهتر است طرف باز جایگاه را با برزنت، پلاستیک و
بسته های کاه به خوبی پوشاند. همچنین در تابستان و بخصوص در مناطق بسیار
گرم برای خنک شدن بهتر دامها، بهتر است از باد بزن های برقی و سیستم مه پاش
در برخی قسمت های سایه بان استفاده شود. برقراری جریان هوای تازه در
جایگاه نگهداری بز برای تأمین اکسیژن کافی و دفع گازهای مضر، آلاینده ها و
دفع حرارت اضافی بسیار حائز اهمیت است. بز نسبت به وزش باد شدید و کوران
هوا حساس بوده، بنابر این برای برقراری تهویه در جایگاه باید از ایجاد
کوران جلوگیری نمود. به این دلیل جایگاه استراحت بزها باید پشت به باد
ساخته شده و یا در آن از بادشکن استفاده شود.
محوطه گردش بزها باید دارای نور طبیعی و تهویه مناسب باشد و ابعاد آن با تعداد دامی که در آن نگهداری می شود، متناسب باشد.
پیش بینی انبار علوفه، آخورها،
آبشخورها، انبار ذخیره کود، محل قرنطینه و درمان، محل شیردوشی و تجهیزات
جانبی آن از دیگر مواردی است که باید در ساخت یک جایگاه پرورش بز به آن
اشاره کرد. البته ابعاد و مساحت هر یک از این بخش ها با توجه به هدف پرورش،
ظرفیت دامداری، نوع نژاد، شرایط آب و هوایی و سلیقه دامدار ممکن است
متفاوت باشد. توصیه می شود برای نظارت بهتر و سرویس دهی مناسب تر به بزها
اولا بزهای شیرده از سایرین جدا شده و خوراک متفاوتی دریافت کنند. ثانیا در
صورت بزرگی گله بهتر است جایگاه های متعددی پیش بینی شده و در هر یک از
جایگاه ها تعداد 50 تا 70 راس بز نگهداری شود تا امکان سرکشی و نظارت بهتری
بر روی وضعیت آن ها فراهم باشد.
هنگام ساخت جایگاه استراحت و
گردش بزها در حد امکان باید از مصالح محکم و بادوام و در عین حال ارزان
قیمت استفاده کرد. تهیه یک سقف بادوام و نفوذ ناپذیر، ساخت دیوارهای جانبی
محکم بخصوص در برابر وزش باد و طوفان و انتخاب جنس کف و سیستم فاضلاب مناسب
از موارد مهمی است که در ساخت و طراحی اولیه محل جایگاه باید مد نظر قرار
گیرد. در جدول ذیر مساحت توصیه شده برای ساخت محل گردش و استراحت برای سنین
مختلف بز ارائه شده است.
سالن شیر دوشی بزهای نژاد سانن و آلپاین
ساخت سالن شیردوشی یکی از
مهمترین مواردی است که باید در پرورش بزهای شیری مدنظر قرار بگیرد. بزها در
طول روز حداقل دو بار و حداکثر سه بار به این محل منتقل شده و شیردوشی می
شوند. بیشترین مقدار شیر در هفته دوم تا دهم بعد از زایش تولید می شود و پس
از آن تولید شیر بزها روزانه کاهش می یابد. طول مدت شیردهی به نژاد، نحوه
مدیریت و کیفیت و مقدار خوراک بستگی دارد. شیردوشی بزها ممکن است به وسیله
دست و یا با استفاده از ماشین شیردوشی انجام گیرد، اما در هر دو صورت باید
محلی جداگانه و بهداشتی برای دوشش بزها در یک دامداری ساخته و آماده شود.
در روستا و یا دامداری های کوچک ممکن است بزها با دست دوشیده شوند، اما در
دامداریهای بزرگ برای سهولت و تسریع شیردوشی باید با دستگاه دوشیده شوند.
هنگام شیردوشی چه بصورت دستی و چه با دستگاه، لازم است ابتدا دام به خوبی
مهار وسپس دوشیده شود.
برای این کار باید باکس یا جعبه
شیردوشی طراحی شود. باکس انفرادی یا جایگاه شیردوشی بزها باید بگونه ای
باشد که امکان چرخش بز در آن وجود نداشته باشد. نحوه طراحی جایگاه شیردوشی و
محل استقرار کارگر باید به نحوی باشد که امکان دسترسی کارگرها به
دام به آسانی فراهم شود. معمولا عرض جایگاه انفرادی شیردوشی را از 40 تا 50
سانتی متر و طول آن را 100 سانتی متر در نظر می گیرند. در صورت تمایل به
ساخت آخور در مقابل جایگاه شیردوشی، باید یک راهرو به عرض یک متر مقابل هر
جایگاه ساخته شود. در تعیین مساحت سالن شیردوشی باید ابعاد و تعداد سکوهای
شیردوشی، راهروهای خوراک دهی، آخورها، محل شستشوی ظروف، محل ذخیره و
نگهداری موقت شیر و محل عبور و مرور کارگران را پیش بینی نمود. بر اساس یک
توصیه می توان مساحت سالن شیردوشی را با توجه به اندازه گله، معادل 10 درصد
مساحت محل استراحت بزها تعیین نمود.
شرایط بهداشتی شیردوشی
جنس مصالح مورد استفاده درکف و
دیوارهای سالن شیردوشی باید از موادی انتخاب شوند که بهداشتی بوده و قابل
شستشو باشند. شاید استفاده از بتن (در صورت قیمت مناسب) بهترین گزینه برای
ساخت کف سالن شیردوشی باشد. برای پوشش دیوارها نیز می توان از سیمان،
سرامیک و یا هر نوع مصالح قابل شستشوی دیگر استفاده کرد. وجود نور و تهویه
کافی در سالن شیردوشی از مومات است زیرا ریزش آب فراوان و بخار تولید شده
در سالن شیردوشی معمولا باعث افزایش رطوبت محیط و کاهش تهویه می شود. در
نظر گرفتن مساحت مناسب پنجره (حداقل 10 درصد مساحت کف سالن) و استفاده از
هواکش های برقی برای ایجاد تهویه، در سالن شیردوشی اجتناب ناپذیر است. سالن
شیردوشی باید به تجهیزاتی مثل آب سرد و گرم، شیر سردکن، محل ذخیره شیر،
محل شستشوی ظروف و دستگاه شیردوش مجهز باشد. استفاده از توری های فی جهت
نصب در پشت پنجر ه ها مانع از ورود ات به داخل سالن و آلوده شدن شیر
خواهد شد. برای اطمینان از سلامت دام ها و پیشگیری از آلودگی های احتمالی،
نظافت سالن شیردوشی باید بصورت مرتب و پس از هر مرحله شیردوشی انجام شود.
.jpg "آشنایی با بز سانن و بز آلپاین")
.jpg "چندقلوزایی در بزهای سانن خالص موضوعی عادی است")
%20(1).jpg)
درباره این سایت